Bibliotheek van de Toekomst in de praktijk

In het vorige bericht beschreef ik de toepassingsmogelijkheden van Pinterest binnen het bibliotheekwerk. Ik heb er al vaker op gewezen dat de Bibliotheek van de Toekomst zich moet herdefiniëren. Binnen de branche worden nieuwe producten ontwikkeld die maatwerk moeten leveren aan de individuele gebruiker. Binnen de belevingssamenleving moet de bibliotheek verrassen.

In mijn optiek kan dit alleen wanneer dwarsverbanden tussen informatie gelegd worden. Dat wil zeggen: wanneer films, boeken, websites en databanken rondom een onderwerp met elkaar in verband gebracht worden. In mijn voorstel voor een eindopdracht Mediawijsheid heb ik aangegeven dat ik mijn concept van de collectie van de ideale bibliotheek uit wilde werken. Voor de uitwerking heb ik gekozen voor het boek dat in november 2013 centraal staat in de campagne "Nederland Leest":

Erik, of Het klein insectenboek 

Een rijk boek met veel mogelijkheden om dwarsverbanden te leggen. Dit vormde de eerste uitdaging. In een redelijk kort bestek moet een beeld gegeven worden van de schrijver en zijn werk.

Er zijn zoveel aanknopingspunten dat er keuzes gemaakt moesten worden. Moest ik dieper ingaan op het leven van de schrijver Godfried Bomans? Welke aspecten van dat leven moesten dan benadrukt worden: zijn jeugd, zijn televisie-optredens of zijn verblijf op Rottumerplaat? Moest de nadruk gelegd worden op de ironie en humor in zijn werk? Of op zijn fascinatie voor de schrijver Dickens? En welke invalshoek moest ik nemen voor de bespreking van het boek Erik? Allemaal vragen die ik pas kon beantwoorden, nadat ik het boek gelezen had. Dat werd de eerste stap:

lezen
Anders dan mijn klasgenoten van de middelbare school had ik dit boek namelijk niet op mijn leeslijst geplaatst. Eigenlijk ben ik daar blij om: ik kon nu andere accenten leggen. In de loop der jaren heb ik meer kennis en ervaring opgedaan, waardoor het verhaal associaties bij me opriep die ik als scholier nooit gehad zou hebben. Het hele jaar door verzamelde ik interessante filmpjes, boektitels en websites rondom deze associaties op diverse borden op Pinterest.

verzamelen
In eerste instantie verzamelde ik vooral materialen die geschikt waren voor de deelnemers aan de Salonbibliotheek, een nieuwe service voor hogeropgeleide ouderen. Voor titels van romans en informatieve boeken ging ik uit van de collectie van Bibliotheek Breda. Halverwege het jaar hoorde ik dat alle activiteiten van de campagne Nederland Leest organisatiebreed en voor alle doelgroepen uitgezet dienden te worden. Het dossier moest daarom ook informatie voor de jeugd bevatten.

Hier lag de volgende uitdaging: hoe moest ik dit werkstuk voor alle doelgroepen interessant houden? Ouderen hebben andere verwachtingen dan jongeren. Zij herinneren zich de optredens van de schrijver en zoeken herkenning in de geboden informatie. Veel jongeren kennen de schrijver nauwelijks. Jongeren zijn wel nieuwsgierig en willen graag meer weten. Nieuwe kennis doen zij echter eerder op via beelden en interactie dan door ellenlange teksten te lezen.

De filmpjes op youtube en op de website van de VARA bleken beide doelgroepen aan te spreken. Ook de kennistest over dagvlinders van de World Biodiversity Database is voor jong en oud leuk om te doen. Via een multitouch-tafel zou het zelfs mogelijk zijn om hen samen te laten quizzen. Volgens mij past deze mogelijkheid zeer goed bij de ontmoetingsfunctie van de bibliotheek.

schrijven
Uiteindelijk had ik genoeg gegevens verzameld om te gaan schrijven. Voor mij begint het werk pas als de titelpagina af is. Het logo van de campagne mocht ik zonder toestemming opnemen, maar op de afbeelding rustte copyright. Daarom mailde ik de rechthebbenden kunstenaar Rob Schotsman en regisseur Gidi van Liempd [1]. Toen zij hun toestemming hadden gegeven, kon ik echt beginnen.

Ik besloot in mijn dossier allereerst een korte biografie over Bomans op te nemen. De boektitels vulde ik aan met relevante websites én met de documentaire Bomans in triplo [2]. Daarna kwam een aparte pagina over het verhaal en de verschillende vormen waarin dit in de bibliotheek aanwezig was: leesboek, film, hoorspel en luisterboek.

Toen kwam het leukste onderdeel van het werk: het contextualiseren. Bij het voorwoord had ik gedachten over wetenschapsbeoefening; bij het eerste hoofdstuk over portretschilderkunst en fotografie; bij de beschrijving van de Wollewei dacht ik aan de verschillende cultuurlandschappen... en dan was ik nog niet eens toe aan alle insectensoorten die in het boek genoemd werden. Goethe zei het al: "In der Beschränkung zeigt sich erst der Meister" [3]. Bij alle onderwerpen schreef ik korte teksten ter inleiding en maakte ik een selectie van de boektitels uit de Bredase bibliotheekcollectie.

Het resultaat - digitaal...
Met het uiteindelijke dossier ben ik tevreden. Het bevat hyperlinks naar relevante websites en legt relaties met de Pinterestborden die ik gemaakt heb. Via diverse social mediasites heb ik het dossier gepromoot.
Ook op de speciale webpagina van de bibliotheeksite staat een link naar dit werkstuk. Voor deze pagina heb ik carrousels samengesteld waardoor een selectie van de boeken extra onder de aandacht gebracht wordt.

... en fysiek
Het maken van presentaties - de manier om de connectie met de fysieke collectie te leggen - behoort echter niet tot mijn takenpakket. Voor het vullen van de presentatietafels hebben mijn collega's toch dankbaar gebruik gemaakt van mijn dossier. Het was helaas technisch niet mogelijk om het dossier ook digitaal als onderdeel van de presentaties te tonen.

Reacties
Toch denk ik niet dat dit als een gemis ervaren wordt. Collega's en bezoekers zijn enthousiast over de manier waarop de collectie onder de aandacht wordt gebracht. Ik denk dat bibliotheken overlevingskansen hebben, wanneer zij als een spin in een web de dwarsverbanden tussen informatie die op verschillende media vastgelegd is, duidelijk weet te maken.

Bronnen:
1. http://www.2paint.nl/2Paint%20voor%20Filmers/target8.htm
2. http://cgi.omroep.nl/cgi-bin/streams?/ncrv/geloven/AA000024ACLCC.wmv
3. http://gutenberg.spiegel.de/buch/3649/1

Wordles & pins

Het menselijk brein werkt op een verbazingwekkende wijze. Vrouwen die zwanger zijn, zien overal zwangere vrouwen. Wie een bepaald onderwerp onderzoekt, komt overal artikelen tegen over dat onderwerp. Het lijkt wel of het brein zich focust op het ene onderwerp waar op dat moment de interesse naar uitgaat. 

Sinds ik colleges Mediawijsheid volg, reageer ik veel alerter op de term dan vroeger. Kranten- en tijdschriftartikelen over nieuwe media vallen mij op. Met nog meer belangstelling dan vroeger onderzoek ik de toepassingsmogelijkheden van nieuwe programma's. Ik praat er zo vaak over dat zelfs mijn collega's me aan nieuw leesvoer helpen.

Wordclouds

Zo kreeg ik in mei 2013 een afgeschreven boek op mijn bureau over de verschillende manieren waarop mensen hun identiteit op internet vorm kunnen geven [1]. Hierin geeft de schrijfster antwoord op een vraag die mij al geruime tijd bezig houdt: hoe is het mogelijk om in een digitaal gemaakt document woorden horizontaal en verticaal door elkaar te plaatsen? Het lukte me tot dan toe niet om de woordenwolken te maken, waarmee anderen hun presentaties aantrekkelijk maakten. Met Wordle is dit echter een fluitje van een cent.  

Maar het programma kan ook op andere manieren gebruikt worden: Wordle is een ideaal hulpmiddel om de essentie uit een document te filteren. Ambtenaren staan erom bekend dat zij hun rapporten in wollige taal schrijven. Als ik zo'n ambtelijke tekst snel wil analyseren, plak ik deze in het Wordle-scherm en binnen enkele seconden heb ik een overzicht van de meestvoorkomende woorden in de tekst. Hiermee heb ik de structuur voor mezelf duidelijk gemaakt en kan ik gericht feedback geven.

Pinterest - compleet verslavend!

Bookmarks

Een andere website die ik heb ontdekt (en bijna dagelijks gebruik), is Pinterest. Dit social mediaplatform werd in 2010 gelanceerd. Het wordt vooral door vrouwen gebruikt en bevat daarom veel borden met interieurideeën, mode- en stylingtips en recepten [2]. De boeken over deze onderwerpen vinden ook in de bibliotheek gretig aftrek. Daarom zou Pinterest volgens mij goed ingezet kunnen worden om het imago van de bibliotheek te verbeteren en nieuwe klantgroepen te bereiken. In dit bericht wil ik slechts twee mogelijke toepassingen kort bespreken.

Allereerst kunnen via pinterestborden onderdelen van de collectie gegroepeerd en in relatie tot elkaar onder de aandacht gebracht worden. De bibliotheek kan zichzelf profileren als spil in het informatienetwerk door naast boeken uit de eigen collectie ook relevante films, websites en databanken op te nemen. Door de mogelijkheid om te repinnen zal deze informatie onder niet-bibliotheekleden verspreid worden. Hiermee kan de bibliotheek als informatiemakelaar op het digitaal netvlies van velen gezet worden.

Ten tweede zou de bibliotheek kunnen kiezen voor een initiërende functie. Zij zou borden rondom thema's kunnen creëren. Wanneer gebruikers zelf informatie aan deze borden toe kunnen voegen, ontstaan communities rondom interessegebieden. De bibliotheek faciliteert op die manier niet alleen de interactie tussen gebruikers, maar neemt er ook aan deel. Dit is mijns inziens eveneens een taak voor de bibliotheek als informatiemakelaar. 

Kortom: ik denk dat Pinterest goed gebruikt kan worden binnen de Bibliotheek van de Toekomst en dat potentiële gebruikers met behulp van dit platform bereikt kunnen worden. Deze uitspraak meen ik te kunnen staven op grond van onderstaande cijfers:

• Het aantal Pinterestgebruikers wereldwijd bedraagt 70 miljoen.
• 80% van de gebruikers is vrouw.   
• Dagelijks worden 5 miljoen items gepind. 
• Maandelijks wordt de website 2,5 biljoen keer bekeken [2]. 

Bronnen:

1. Postma, C. (2011). Ik.nl : wie wil je zijn op internet?. Zaltbommel : Haystack

2. Smith, C. (2013, 20 oktober)  31 amazing pinterest stats. 

Gedownload van: http://expandedramblings.com/index.php/pinterest-stats/